از نتایج توافق 25 ساله ایران و چین؟!
(و حتی نتایج طرح راه ابریشم جدید، چه خبر؟)
دکتر علی محمدی پور
مدرس و پژوهشگر اقتصادی
برنامه استراتژیک و بلندمدت همکاری ویژه با شرق تحت عنوان: "توافق 25 ساله ایران و چین" که بعنوان بخشی از طرح عظیم چینی با عنوان: "طرح راه ابریشم جدید"، اقدامی برای سرمایه گذاری زیربنائی و حتی نجات ایران از دام تحریم های غربی، قلمداد می گردید؛ لیکن به نظر می رسد این همه بزرگ نمائی چیزی جزء پوپولیسم و عوام فریبی مردم نبوده است! چطور ممکن است که طرح با چنین وسعت و جایگاه استراتژیکی، امتیازات بسیار ساده همانند حذف ویزا را در بر نداشته باشد؟؛ حال آنکه حذف ویزای چین برای مردم ایران (با اقتصاد بسیار عقب مانده) امتیازی بسیار چشمگیری تلقی می گردد؛ این در حالی است که برای کشورهای بسیار متمول عربی همانند: عربستان، قطر، امارات و ... بجز حذف بروکراسی زائد، اصلا امتیاز خاصی محسوب نمی شود! همچنین با توجه به تجربیات تلخ و تبحر چینی ها در تنظیم نوع قراردادهای یکطرفه و استعماری، مجدداً تاکید می گردد هر نوع همکاری اقتصادی تجاری با این کشور می بایست بسیار محافظه کارانه و کارشناسی شده باشد.
نگاهی اجمالی به پیشینه معاهدات و قراردادهای سرمایه گذاری چینی ها، بیانگر ماهیت استعماری و واقعیت های بسیار تلخ و نگران کنندهای می باشد. با توجه به تبحر حرف های چینی ها در تنظیم نوع قرارداد و همچنین تجربیات بسیار نامطلوب ناشی از ناتوانی کشورهایی همانند پاکستان و سریلانکا در بازپرداخت بدهی های قراردادهای خود، متاسفانه دولت چین کشورهای مذکور را مجبور به عقد قرادادهای استعماری ثانویه همانند تنظیم اجاره نامه های بلندمدت برای بنادر این کشورها نموده است. بر این اساس، همکاری اقتصادی با چین به بحران های سیاسی ناتمامی در این کشورها تبدیل شده که به"معاهدات یک طرفه (به نفع چین)" و یا "معاملات گران‌تر از ارزش واقعی" شهرت دارند. بنابر آنچه عنوان گردید، همچنان به سیاستگذاران و مسئولین امر توصیه می گردد در رابطه با هر نوع همکاری اقتصادی تجاری با چین، بسیار محافظه کار عمل نموده و همچنین در رابطه با اینگونه قراردادها، حتماً با مردم خود شفاف و صادق باشند.
بررسی ها نشان می دهد سند همکاری بلندمدت ایران و چین، ظاهراً یک توافق بسیاراستراتژیک، سیاسی و اقتصادی بوده که در برگیرنده جنبه های آشکار و پنهان بیشماری میان دول دو کشور می باشد. به نظر می رسد این قرارداد از روز ۲۴ دیماه ۱۴۰۰، وارد فاز اجرایی گردیده و همچنان تاکنون در مرحله اجراء قرار دارد. طرح مورد اشاره با ارزش تقریبی تا 400 میلیارد دلار آمریکا، عمدتاً با هدف سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های استراتژیک ایران و همچنین تقویت همکاری نظامی، امنیتی، فرهنگی و قضایی میان دو کشور برنامه ریزی گردیده؛ که تاکید ویژه بر توسعه و سرمایه گذاری در وزارت نفت ایران (نفت، گاز و پتروشیمی) داشته است. ظاهراً بخش قابل ملاحظه ای از مبالغ این سرمایه گذاری چینی ها در سالهای نخست اجرای طرح به بخش وزارت نفت ایران تزریق شده و مابقی نیز بر اساس توافق فی مابین طرفین، بصورت مرحله ای انجام خواهد پذیرد ...
طرح فوق الاشاره، در حقیقت بخشی از طرح مادر "راه ابریشم جدید" و به عبارت دیگر، طرح یک کمربند و یک جاده چین است. این طرح همراه با قدرت نظامی چین می تواند به هژمونی این کشور در آسیای شرقی بیانجامد و در نهایت با توافق بر مسیرهای تجاری خشکی و آبی اوراسیا، چین را به سوی قدرت برتر در اقتصاد جهانی رهنمون نماید. شایان ذکر است طرح "راه ابریشم جدید" در سال 2013 توسط دولت جمهوری خلق چین و با پشتوانه قدرت صنعتی اقتصاد چین و توان سرمایه گذاری آن طراحی گردیده که شامل یک طرح بسیار عظیم و وسیع سرمایه‌گذاری در زیربناهای اقتصادی بیش از ۶۰ کشور جهان و توسعه دو مسیر تجاری "کمربند اقتصادی راه ابریشم" و "راه ابریشم دریایی" می باشد.
علاوه بر هشداری جدی به سیاست گذاران و مسئولین امر در رابطه با هر نوع قرارداد همکاری اقتصادی با چین، سوال بسیار مهم در رابطه با مزایای همکاری با چین برای مردم ایران و زمان بهره‌مندی آنها، مطرح می باشد.در این راستا، با عنایت به حذف ویزای چین برای کشورهایی نظیر: عربستان، قطر، امارات، کویت، بحرین و عمان که بعنوان اقدامات اولیه جهت تقویت همکاری مشترک کشورهای عربی جنوب خلیج فارس با چین مطرح گردیده است. این در حالی است که علیرغم گذشت حدودا 5 سال از قرارداد بلندمدت 25 ساله با چین، هنوز مردم ایران از اقدام اولیه‌ای همانند حذف ویزا، برخودار نشده‌اند. آیا این طرح بلندمدت و فوق استراتژیک همکاری اقتصادی با چین، برای مردم ایران امتیاز، رفاه و یا ثمراتی داشته یا خواهد داشت؟!
به نظر می‌رسد تا زمانی که تحریم‌ها، انزوای سیاسی، سیاستهای اقتصادی بسته و قطع رابطه با جهان غرب همچنان ادامه داشته باشد؛ ایران نخواهد توانست در امتیازگیری و ارتباط سازنده به طرفین غرب و شرق، به صورت حرفه‌ای و قدرت‌مند عمل نماید. به عبارت دیگر، به لحاظ اقتصادسیاسی، ایران به توازن قدرت میان جهان غرب و شرق نیاز مبرم دارد تا در سایه چنین توازنی به تنش‌زدائی از بازارهای مالی و ایجاد ثبات سیاسی بپردازد. مسلماً در شرایط فعلی، در صورت ایجاد ثبات (اقتصادی، سیاسی و حتی مقرراتی) و آزادسازی فضای اقتصادی، ایران می‌تواند از جریان ورود سرمایه به شدت بهره‌مند گردیده و با ترویج ساختارهای اقتصادی باز و رونق کسب و کارها و انجام اصلاحات اقتصادی هوشمند، در مسیر رشد و توسعه اقتصادی با قدرت بهتری حرکت نماید.
